Rewolwerówki z pionową osią obrotu głowicy narzędziowej mają również suport poprzeczny z dwoma imakami nożowymi. W imakach tych są przeważnie mocowane noże przecinaki do odcinania przedmiotu z pręta (po obróbce), jak również noże zacinaki, noże do toczenia powierzchni czołowych oraz noże kształtowe. Przykład zamocowania narzędzi w re- wolwerówce z głowicą o osi pionowej pokazano na rys. 21-28. Rewolwerówki z głowicą wzdłużną o osi poziomej nie mają suportu poprzecznego, ponieważ odcinanie przedmiotu odbywa się przy wykorzystaniu ruchu obrotowego głowicy.

Warunkiem koniecznym budowy obrabiarek składanych z gotowych zespołów jest właściwie opracowana normalizacja tych zespołów. Prace na ten temat są prowadzone w wielu krajach, w tym również i w Polsce. Obejmują one ustalenie funkcjonalnych (eksploatacyjnych) wielkości poszczególnych zespołów oraz tzw. wymiarów przyłączeniowych.

Frezarki wzdłużne (rys. 24-1 e) mają stół przesuwny tylko w kierunku wzdłużnym, prostopadłym do osi wrzecion. Wrzecienniki tych frezarek są przesuwane po prowadnicach stojaków, a wrzeciona mogą być wysuwane z wrzecienników. Niektóre typy tych frezarek (jak pokazano na rysunku) mają stojaki przestawne w kierunku poprzecznym, co umożliwia obróbkę przedmiotów szerokich, wystających poza stół. Frezarki wzdłużne ciężkie są budowane w układzie bramowym (rys. 24-1 j”). Wrzecienniki górne, przesuwne na belce, wykorzystuje się do frezowania płaszczyzn, natomiast wrzecienniki boczne mogą być użyte do frezowania lub wytaczania. Obsługa wrzecienników wielkich frezarek bramowych odbywa się z pomostów przesuwanych razem z belką poprzeczną i wrze- ciennikami bocznymi.

Urządzenia te, coraz szerzej obecnie stosowane, służą nie tylko do podawania przedmiotów, lecz również do ich ustawiania. Budowa podajnika wibracyjnego jest przedstawiona na rys. 35-2a. Bęben 1 jest zaopatrzony na wewnętrznej powierzchni w śrubową prowadnicę 2, Dno 3 bębna jest stożkowe, wypukłe. Dolna płyta bębna łączy się z podstawą 5 podajnika za pośrednictwem wibratora osłoniętego osłoną 6. Wibrator przekazuje bębnowi drgania skrętne, czyli styczne do obwodu, o częstotliwości 50- -1-60 okr/s. Wsypane do bębna przedmioty zsuwają się po stożkowym dnie w kierunku obwodu i wędrują prowadnicą w górę, mając już wstępną orientację w kierunku swojej osi wzdłużnej. Ponadto na prowadnicy znajduje się dodatkowy element orientujący 7, który przepuszcza dalej przedmioty skierowane właściwym czołem do przodu. Przedmioty mające nieprawidłową pozycję są zrzucane z powrotem na dno bębna. W górnej części bębna znajduje się okienko lub boczne wybranie 8, którym podniesione i właściwie skierowane przedmioty przechodzą na rynienkę ześlizgową 9.

Kły. Różne odmiany kłów pokazano na rys, 21-5. Kły stałe, zwyczajne (a) są najczęściej stosowane. Wykonywane są one ze stali narzędziowej węglowej lub ze stali konstrukcyjnej z końcówką z węglików spiekanych gatunku G10. Kły ze ścięciami do klucza (b) lub z nakrętką (c) przystoso- want są do łatwiejszego ich wyjęcia z gniazda. Kły ze ścięciem (d) stosowane są w tych przypadkach, gdy oprócz obróbki powierzchni obwodowej występuje jeszcze obróbka powierzchni czołowej (planowanie). Kły obrotowe (e) stosowane są przy dużych obciążeniach i dużych prędkościach obrotowych. Kły obrotowe uniwersalne (/) mają w części roboczej stożkowy czop, na którym osadzone są różne końcówki.

W porównaniu z frezarkami obwiedniowymi dłutownice Fellowsa mają szereg zalet, do których należy możliwość nacinania uzębienia nie tylko zewnętrznego, lecz i wewnętrznego – o zębach prostych i śrubowych, możliwość obróbki kół zębatych zespolonych, z nieznaczną odległością między wieńcami, oraz duża dokładność obróbki. Z tego względu bardzo często koła zębate o module ponad 3 mm obrabia się zgrubnie na frezarkach obwiedniowych, a wykańczanie ich przeprowadza się na dłutownicach Fellowsa,

W budowie uchwytów obróbkowych stosowane są różnego rodzaju zamocowania. Ze względu na sposób wywierania nacisku zamocowania dzieli się na sztywne i elastyczne ze względu na udział elementów mocujących – na bezpośrednie i pośrednie ze względu na liczbę miejsc działania sił zamocowania – na jedno- i wielomiejscowe ze względu na liczbę jednocześnie mocowanych przedmiotów – na jedno- i wieloprzedmiotowe.

Układ sterowania, w którym występuje ujemne sprzężenie zwrotne, jest nazywany ogólnie układem regulacji (z tego właśnie względu poprzednio wspomniano, że regulacja jest szczególnym przypadkiem sterowania).

Przykładem obrabiarki wielozabiegowej z automatyczną wymianą różnych narzędzi w kolejności zgodnej z planem wykonywanych zabiegów obróbkowych może być wiertarko-frezarka ze sterowaniem numerycznym firmy Scharmann, pokazana na rys. 37-7a. Wrzeciennik tej obrabiarki jest wyposażony w magazyn narzędziowy. Stojąca z tyłu obrabiarki szafa sterownicza służy do sterowania ruchami stojaka przesuwnego po prowadnicach płaskiego łoża, ruchami pionowymi wrzeciennika po prowadnicach stojaka, wzdłużnymi przesuwami wrzeciona roboczego, automatyczną wymianą narzędzi, jak również posuwami i prędkościami obrotowymi wrzeciona.

Przy obwiedniowym dłutowaniu kół zębatych nożami zębatkowymi Maaga narzędzie wykonuje tylko ruch roboczy, a koło obrabiane przetacza się po zębatce narzędzia na ogół o jedną podziałkę, rzadziej o kilka podziałek, co ma miejsce przy nacinaniu kół o małych modułach. Po zatrzymaniu się narzędzia w górnym położeniu koło obrabiane cofa się bez obrotu do położenia wyjściowego i zaczyna przetaczać się o następną podziałkę.

Dwa przykłady oddzielaczy pokazano na rys, 35-4. W pierwszym przypadku (rys. a) elementem zatrzymującym przedmioty obrabiane 1 jest wolno obracające się kółko sterujące 2, które w określonych odstępach czasu zwalnia kolejno następne przedmioty. W drugim przypadku (rys. b) elementem zatrzymującym i zwalniającym przedmioty jest wahacz 3 z dwoma przesuwnymi drążkami 4 i 5,