Przy położeniu dźwigni 1 pokazanym na rysunku olej przepływa przez urządzenie rozdzielcze i jest tłoczony od lewej części cylindra stołu. Tłok razem z tłoczyskiem i stołem szlifierki przesuwa się w prawo. Z prawej części cylindra olej odpływa do zbiornika. Po wychyleniu dźwigni 1 do prawego położenia suwak rozdzielczy przesunie się w lewo i skieruje dopływ oleju do prawej części cylindra, wskutek czego stół zacznie się przesuwać w lewo. Do regulacji prędkości przesuwu .stołu służy dźwignia 4 osadzona na czopie wałka z krzywoliniowym pogłębieniem obwodowym. Obracanie tego wałka dźwignią 4 powoduje mniejsze lub większe dławienie oleju odpływającego z cylindra, a tym samym służy do regulacji prędkości przesuwu stołu.

Rozpatrzmy przykład frezowania krzywki płaskiej pokazanej na rys. 20-13a. Podczas obróbki krzywki przedmiot obrabiany obraca się ze stałą prędkością, a jednocześnie, łącznie ze stołem frezarki, zbliża się lub oddala od freza trzpieniowego. Obróbka rozpoczyna się w punkcie 1 o promieniu wodzącym lą. W punkcie 2 promień wodzący jest równy rs, przy czym = 2 mm. Dla dalszych punktów cha rakterystycznych 3, 4 i 5 różnica wartości promieni wodzących wynosi r3- r2 = 3 mm, r4-r3 = 4 mm, r5- r4 = 5 mm. Dla dalszych punktów również są określone różnice promieni wodzących.

Przykład urządzenia do automatycznej regulacji ustawienia noża tokarskiego ze sprężystym imakiem nożowym jest pokazany schematycznie na rys. 37-4. Urządzenie to jest stosowane w automatycznej linii obrabiarkowej obróbki wirnika silników elektrycznych. Zasada działania tego urządzenia polega na tym, że regulacja ustawienia noża kompensująca jego zużycie jest sprzężona z kontrolą wymiaru obróbkowego D toczonego wirnika J. Robocza część urządzenia 2, objęta linią przerywaną, jest zamocowana na suporcie tokarki. Imak nożowy 3 jest przytwierdzony do su- portu na sprężystym podłożu umożliwiającym przesunięcie imaka w kierunku poprzecznym. Kołek oporowy imaka nożowego opiera się o krzywkę 4, osadzoną łącznie z kołem zapadkowym 5 na wspólnej osi 6. Zapadka połączona jest z przesuwnym trzpieniem 7 ułożyskowanym w podtrzym- kach przymocowanych do suportu.

Napęd hydrauliczn o-m echaniczny posuwów polega na zastosowaniu trzech oddzielnych silników hydraulicznych, połączonych przekładniami zębatymi ze śrubami wspornika oraz śrubami sań poprzecznych i stołu frezarki. Do silników tych jest doprowadzany olej tłoczony przez pompę o zmiennej wydajności. Taki napęd posuwów jest stosowany we frezarkach wspornikowych poziomych i pionowych o dużej mocy {10-f-30 kW). , '

Tokarki kłowe precyzyjne są tokarkami o najwyższej dokładności, przeznaczonymi do bardzo dokładnego (gładkościowego) toczenia nożami diamentowymi lub z ostrzami z węglików spiekanych. Odznaczają się one dużą sztywnością, wysokimi prędkościami obrotowymi wrzeciona (do 6000 obr/min) oraz bardzo małymi posuwami (od 0,02 mm/obr). Suport w tych tokarkach przesuwany jest najczęściej śrubą pociągową znajdującą się między prowadnicami łoża.

Tokarkami kopiarkami są nazywane tokarki przeznaczone wyłącznie do toczenia kopiowego. Tokarki te dzielą się na: a) wzdłużne – do toczenia powierzchni obrotowych, odtwarzających zarys wzornika wzdłuż tworzącej, b) poprzeczne – do toczenia powierzchni walcowych o przekroju poprzecznym nieokrągłym (np. kwadratowym, trójkątnym, eliptycznym itp.), c) przestrzenne – do jednoczesnego kopiowania przekrojów wzdłużnych i poprzecznych.

Od spodu sań poprzecznych jest przymocowana dwudzielna nakrętka 7 współpracująca ze śrubą pociągową 3. Luz osiowy między gwintem śruby i nakrętki 7 jest kasowany przez pociąganie klina 8 za pomocą wkrętu 9. Do obracania śruby pociągowej 3, a tym samym do przesuwania sań poprzecznych, służy rękojeść 10. Wartość przesunięcia sań odczytuje się na skali pierścienia 11. Mechaniczny posuw poprzeczny jest otrzymywany od koła zębatego z56 osadzonego na śrubie 3. Regulacja luzu na trapezowych prowadnicach sań poprzecznych odbywa się za pomocą klina 12 przesuwanego wkrętem 13 (przekrój B-B).

Sterowaniem jest nazywane zamierzone oddziaływanie na proces technologiczny w celu osiągnięcia pożądanego celu – przy określonej jakości tego procesu. Jakość procesu jest oceniana na podstawie przyjętego kryterium może nim być np. ścisłość realizacji określonego procesu obrończego. Przez regulację tego procesu rozumie się natomiast taki szczególny przypadek sterowania, przy którym pewne wielkości fizyczne są utrzymywane na stałym poziomie lub podlegają zmianom według określonego prawa (programu). –

Elementy obrabiarek służące do wiązania ich części składowych w jedną całość są nazywane kadłubami. Zazwyczaj w skład obrabiarki wchodzi kilka lub kilkanaście kadłubów. Najliczniejszą grupę stanowią kadłuby wykonane jako elementy skorupowe, w kształcie skrzyń, nazywane również korpusami i mieszczące w sobie mechanizAiy przekładniowe (wrzecienniki, skrzynki prędkości, skrzynki posuwów, skrzynki supor- towe i inne). Konstrukcja kadłubów jest uzależniona od rozmieszczenia mechanizmów znajdujących się w ich wnętrzu, a jednocześnie powinna zapewniać łatwość montażu, estetyczny wygląd zewnętrzny obrabiarki oraz jej niewielki ciężar.

Przykłady urządzeń do bezpośredniej kontroli istnienia części skrawającej (tj. stwierdzenia, czy część ta nie została ułamana lub zniszczona) wierteł krętych pokazano schematycznie na rys. 38-9.

Działanie czytnika przedstawionego na rys. b jest inne. Kółko 1 przesuwa taśmę 2 ruchem ciągłym po płycie A. Do taśmy (na której program zapisany jest kodem unitarnym) przylega od góry zespół sprężynek stykowych 3, rozmieszczonych w poprzek taśmy nad każdą ścieżką otworków. Sprężynki wysyłają kolejne sygnały w momencie wpadania w otworki taśmy i stykają się z płytką dolną. Wadą takiego czytnika jest szybkie zużywanie się taśmy.