Krzywka tarczowa osadzona na bębnie sterującym wykonuje ciągły ruch obrotowy, natomiast suport, lub inny napędzany mechanizm, ma przerwy w ruchu. Tym przerwom odpowiadają odcinki krzywki po luku koła.

Zmiana położeń kół przesuwnych przekładni uwielokrotniającej odbywa się systemem „jednodźwigniowym” przez obrót bębna sterującego (krzywek bębnowych) kółkiem ręcznym d. Przy obracaniu tego kółka obraca się bęben sterujący, a jednocześnie przesuwa się wzdłuż tablicy informacyjnej pionowy wskaźnik. Właściwe ustalenie położeń kół przesuwnych ma miejsce wtedy, gdy wskaźnik ten znajdzie się w polu żądanej wartości posuwu.

Trzpienie tokarskie stosowane są wtedy, gdy jest wymagana ścisła współosiowość toczonej powierzchni zewnętrznej względem uprzed- nio obrobionego otworu. Trzpienie (rys. 21-9) dzielą się na stałe (a) i rozprężne (b i c). Trzpienie rozprężne dzielą się na trzpienie ze stożkiem Morse’a (b) oraz trzpienie mocowane w kłach (c).

Do mocowania rozwiertaków nasadzanych są stosowane specjalne trzpienie zabierakowe (PN-74/M-60221). Trzpień taki (rys. 23-10) ma stożkowy czop o zbieżności 1 : 30. Moment obrotowy jest przenoszony z trzpienia 1 na narzędzie za pomocą pierścienia zabierakowego 2 z występami czołowymi. Pierścień jest połączony z trzpieniem wpustem czółenkowym 3. Do zsuwania rozwiertaka ze stożkowego czopa służy nakrętka 4.

Remonty obrabiarek są przeprowadzane według zasad i szczegółowych wytycznych podanych w „Instrukcji o systemie planówo-zapobiegawczych remontów obrabiarek do metali”, wydanej w 1967 roku przez MPC.

Współcześnie budowane frezarki wzdłużne mają niezależny napęd wrze- cienników od własnych silników kołnierzowych. Przykład budowy takiej frezarki czterowrzeciennikowej przedstawia rys. 24-13,

Przy szlifowaniu krótkich wałków lub innych przedmiotów zamocowanych w uchwycie wrzeciono 1 musi się obracać. W tym celu wyciągamy zatrzask 21, a wciskamy zatrzask 9, który sprzęga wtedy tarczę zabierakową 7 z pierścieniem 10 przykręconym do kołnierza wrzeciona.

Zapis liczby 465 według kodu dziesiętnego ma postać 465 = 4-10s + 6-101 + 5-100. Zamiast dziesiątki występującej w różnych potęgach może być przyjęta inna liczba będąca podstawą zapisu np. 8 lub 3. Najczęściej przyjmowana jest liczba 2. Zapis liczby 465 w systemie dwójkowym ma postać 465 = l-2i+l2ł+l’2# + 0-2s+l‘24 + 0-2> + 0’2 + ft’21 + l2° = 256 + 128+64 + 0 + 16 + 0 + 0 + 0+1

Szlifierki do otworów z przesuwnym wzdłużnie i poprzecznie wrzeciennikiem ściernicy 2 (rys. 25-lc) są budowane jako produkcyjne lub uniwersalne. Produkcyjne mają wrzeciennik przedmiotu 3 skrętny w granicach ±20°, a uniwersalne- w granicach ±90°. Służą one do szlifowania otworów walcowych i stożkowych oraz do szlifowania powierzchni czołowych. Szlifierki do otworów planetarne (rys. d) mają wrzeciono obracające się wokół własnej osi oraz wokół osi szlifowanego otworu. Są wykonywane jako pionowe lub poziome i przeznaczone do szlifowania otworów w przedmiotach nie obracających się.

Jak wynika z tego przykładu, długość kadru taśmy przy systemie dwójkowo-dziesiętnym obejmuje cztery rzędy otworków dla liczb czterocyfrowych, pięć rzędów dla liczb pięciocyfrowych itd., szerokość taśmy natomiast – potrzebna dla zapisu dowolnych liczb – określona jest przez cztery szeregi otworków (taśma czterościeżkowa), ponieważ największą cyfrą jest 9 = 1 + 8. Otworek wykonany w szeregu pierwszym (2°) odpowiada jedności (1), w drugim (21) – dwójce (2), a w szeregu czwartym (23) – liczbie osiem (8).

Wyposażenie wiertarek można podzielić na dwie grupy: do jednej należą elementy (urządzenia) związane z mocowaniem narzędzi, do drugiej – z mocowaniem przedmiotu obrabianego. Wiertła z chwytem walcowym są mocowane w oprawkach zaciskowych. Budowa takiej oprawki z przesuwnymi szczękami jest pokazana na rys. 23-8. W korpusie 1 oprawki są wykonane trzy skośne kanaliki, w których przesuwane są szczęki 2. Przesuwanie szczęk odbywa się przez obracanie kluczem 3 z małym stożkowym kółkiem zębatym 4 pierścienia 5 połączonego z tuleją 6, radełkowaną na powierzchni obwodowej. Na wewnętrznej powierzchni pierścienia 5 jest nacięty gwint stożkowy, z którym współpracują ząbki wykonane na szczękach. Walcowy chwyt wiertła 7 za- kończony jest płaskimi ścięciami wchodzącymi w głąb schodkowego zabie- raka 8 przenoszącego moment obrotowy.