Dla odróżnienia tulejek osadzonych w tej samej tulejce stałej są wykonywane na radełkowanych kołnierzach tulejek wymiennych rowki obwodowe. Tulejki służące do prowadzenia wiertła są oznaczone jednym rowkiem, do prowadzenia rozwiertaka zdzieraka – dwoma rowkami, a do prowadzenia rozwiertaka wykańczaka – nie mają rowków. Tulejka wymienna jest zabezpieczona przed obrotem i wysunięciem się z tulejki stałej za pomocą wkręta lub innego elementu. Tulejki wymienne są objęte normą PN-60/M-61253.

Zasada frezowania kopiowego obwodowego na frezarce pionowej jest przedstawiona na rys. 31-4. Na stole frezarki zamocowano podstawę przyrządu 1 z prowadnicami wzdłużnymi, po których przesuwa się płyta 2 ze stołem obrotowym 3. Na stole obrotowym są zamocowane kopiał 4 i przedmiot obrabiany 5. Obciążnik 6 służy do zapewnienia stałego przylegania kopiału do rolki prowadzącej 7. Stół obrotowy jest obracany ręcznie za pomocą kółka 8.

Zasada przesuwania suportu krzywką bębnową jest pokazana na rys. 21-33a. Na bębnie 1 o średnicy D są zamocowane dwie krzywki 2 i 3. Między roboczymi powierzchniami obu krzywek jest utworzony wąski kanał, prowadzący czop 4 suportu 5 z głowicą rewolwerową 6. W głowicy tej jest zamocowana oprawka nożowa 7. Jeżeli zabiegiem obróbkowym jest toczenie pręta o średnicy d na długości I (z dobiegiem noża), to przesunięcie noża z położenia A do B jest uzyskiwane przez obrót bębna 1 o część obwodu h. Czop 4 suportu zostaje przesunięty na długości odcinka linii śrubowej. W rozwinięciu obwodu bębna na płaszczyznę tworzy się trójkąt prostokątny AaAB. Przyprostokątną AB, równoległą do osi bębna, jest długość przesuwu suportu l, a przyprostokątną AXA jest część obwodu bębna h. Przy tej samej prędkości obrotowej bębna szybkość przesuwu suportu (posuw) zależy od wymiaru h. Krzywki o większym wymiarze h przesuwają suport wolniej. Szybki powrót suportu odbywa się więc na krótszej części obwodu bębna.

Zadaniem tulejek wiertarskich jest wyznaczenie miejsca wykonania otworu w przedmiocie obrabianym, bez potrzeby jego trasowania, oraz prowadzenie narzędzia podczas obróbki otworu. Tulejki wiertarskie dzielą się na stałe (rys. 31-2a i b) i wymienne (rys. 31-2c). Tulejki stale są stosowane w następujących przypadkach:

Przeznaczone do obróbki drobne przedmioty o prostych kształtach wsypuje się do kosza, z którego są one następnie przekazywane do miejsca pracy maszyny. Całość urządzenia automatyzującego podawanie przedmiotów można podzielić, w zależności od pełnionej funkcji, na kilka urządzeń (zespołów) składowych, Do takich zespołów składowych zalicza się:

Urządzenie pokazane na rys. 38-1 jest stosowane w przypadkach częstego występowania wykruszenia się wierzchołka noża. Kontrola stanu ostrza noża odbywa się za pomocą dźwigni 4 z wkładką 5 stykającą się z obrobioną powierzchnią wałka 6. W przypadku uszkodzenia ostrza noża i wzrostu średnicy toczonego wałka dźwignia 4, przesuwająca się wraz z ima- kiem nożowym, obróci się wokół osi 3. Lewy koniec tej dźwigni obniży się, co spowoduje nacisk śruby regulacyjnej 2 na końcówkę wyłącznika 1. Zamknięcie styków wyłącznika umożliwi przepływ prądu w obwodzie sterującym, powodując wyłączenie przekaźnika i zatrzymanie silnika napę- dowego. Jednocześnie nastąpi zapalenie się lampki sygnalizującej uszkodzenie narzędzia. Do wad tego urządzenia należy zaliczyć szybkie zużywanie się wkładki 5 w punkcie styku z wałkiem oraz możliwość występowania fałszywych sygnałów w przypadku dostania się wióra między wkładkę i wałek.

Tokarki te stosowane są prawie wyłącznie do obróbki wałków wielostopniowych. Wyposażone są one najczęściej w dwa suporty przesuwane śrubami pociągowymi, przy czym jeden z nich w kierunku wzdłużnym, a drugi – w kierunku poprzecznym. Do płyt suportu wzdłużnego 1 (rys. 21-26) oraz suportu poprzecznego 2 zamocowane są imaki nożowe 3, 4, 5, 6 i 7. Noże zamocowane w imakach suportu przedniego służą do toczę- nia powierzchni walcowych poszczególnych stopni obrabianego wałka 8. a w imakach suportu tylnego – do wykonywania podciąć i sfazowań lub do toczenia powierzchni czołowych. Ruchy obu suportów pokazano na rysunku. Tokarki wielonożowe charakteryzują się następującymi cechami:

Na rys. 21-38 jest pokazany schemat budowy nowoczesnej tokarko- -kopiarki wzdłużnej TGA 18 polskiej produkcji oraz jej urządzenia kopiującego pracującego metodą toczenia 90-stopniowego, Na tokarce tej można obrabiać przedmioty o nieregularnych kształtach obrotowych oraz wałki stopniowe z prostopadłymi odsadzeniami.

Obrabiarką zespołową jest nazywana obrabiarka specjalna, zbudowana systemem składania z gotowych zespołów znormalizowanych i uzupełniona – zależnie od przeznaczenia – w uchwyty obróbkowe oraz oprawki narzędziowe. Obrabiarki zespołowe są stosowane w produkcji wielkose- ryjnej i masowej.

Przy szlifowaniu wałków na szlifierkach kłowych są stosowane żabie- raki (rys. 25-9a), różniące się od zabieraków tokarskich. W zabiera- kach szlifierskich palec zabierakowy jest objęty widełkami, dla zapewnienia równomiernego obracania wałka, co jest ważne przy małej wartości siły obwodowej FVt jaka występuje podczas szlifowania. Najmniejsza średnica mocowania w takich zabierakach wynosi 4 mm, a największa – 50 mm.

Zespołem znormalizowanym jest nazywany zespół konstrukcyjno-monta- żowy, który może być stosowany jako powtarzalny w różnych obrabiarkach zespołowych. Zespoły znormalizowane mogą być przyrównane do „klocków”, z których są składane obrabiarki zespołowe.