Całkowite i częściowe ustalanie przedmiotu obrabianego

Każde ciało swobodne (rys. 29-1) ma 6 stopni swobody: ruchy przesuwne w kierunku trzech osi x, y, z (3 stopnie) oraz ruchy obrotowe względem tych osi (dalsze 3 stopnie). Dla przeprowadzenia obróbki przedmiot musi być ustalony w uchwycie. Jest to konieczne dla zapewnienia otrzymania jednakowych wymiarów po obróbce wszystkim przedmiotom kolejno obrabianym w tym uchwycie.

Rozróżnia się ustalanie całkowite i częściowe. Przykład ustalenia częściowego pokazano na rys. 29-2a. W przedmiocie 1 należy obrobić (frezować) górną powierzchnię A. Wymiarem obróbkowym jest wymiar a wysokości przedmiotu. Dla uzyskania tego wymiaru wystarczy ustalić przedmiot dolną powierzchnią B na płaszczyźnie C podstawy uchwytu 2, tzn. odebrać przedmiotowi 3 stopnie swobody. Przedmiot ustalony na płaszczyźnie ma trzy stopnie swobody (przesunięcia w dwóch kierunkach oraz obrót dokoła osi prostopadłej do tej płaszczyzny). Niewielkie przesunięcia oraz obrót tego przedmiotu (zaznaczone na rysunku położenia I, II i III) nie mają wpływu na wymiar a, co oznacza, że można nie odbierać przedmiotowi obrabianemu pozostałych stopni swobody. Jednakże w takim przypadku potrzebne jest silne zamocowanie przedmiotu siłami F, żeby przedmiot ten – obciążony podczas obróbki składową silą posuwową F/ – nie poruszył się. '

Z tych względów lepiej jest nie pozostawiać przedmiotowi pozostałych stopni swobody, lecz odebrać je za pomocą elementów’ oporowych, którymi są kołki 3, 4, 5 (rys. 29-2b). Kołki oporowe lub – ogólnie mówiąc – elementy oporowe, odbierają przedmiotowi obrabianemu stopnie swobody nie odebrane, przez elementy ustawcze, w związku z czym można zastosować zamocowanie słabsze, a mimo to pewniejsze.

Pełne ustalenie tego przedmiotu jest konieczne, gdy trzeba w nim wywiercić otwór (rys. 29-2c). Oś tego otworu ma się znajdować w odległości b i c od bocznej i czołowej powierzchni przedmiotu. W tym przypadku wszystkie trzy kołki 3, 4, i 5 są kołkami ustawczymi.

Cechą charakterystyczną elementów oporowych jest to, że mogą być one mniej dokładnie wykonane od elementów ustawczych, gdyż odbierają przedmiotowi stopnie swobody w kierunkach nie mających wpływu na wynik obróbki i służą tylko do przejmowania sił działających na przedmiot.